Prawnicy o sprawie Durczoka: mobbing trudny do udowodnienia, to „Wprost” może zostać oskarżony

W nowym numerze „Wprost” Kamil Durczok już na okładce jest przedstawiony jako zamieszany w molestowanie seksualne i mobbing oraz chroniony zmową milczenia. Tygodnik poświęca temu tematowi dwa artykuły.

Pierwszy to opowieść byłej researcherki i producentki „Faktów” TVN, która opisuje, że Durczok wielokrotnie wysyłał jej SMS-ami dwuznaczne prośby, żeby się z nim umówiła (m.in. w środku nocy podczas wyjazdów służbowych redakcji „Faktów” w 2010 i 2011 roku), chociaż ciągle odmawiała, tłumacząc, że nie chce wchodzić w takie relacje z przełożonym. Kiedy sfrustrowana tym, że jej zdaniem mniej uzdolnione i pracowite koleżanki szybciej awansowały, zagroziła odejściem, dano jej podwyżkę i funkcję producentki. Jednak po tym jak w czerwcu 2012 roku nie chciała wraz z Durczokiem wracać jedną taksówką z imprezy redakcyjnej, ten zaczął ją ignorować, mocno krytykować jej materiały, a inni współpracownicy też mieli do niej pretensje. Niedługo później szef sam zaproponował, że skoro jest niezadowolona, to powinna odejść, do czego doszło jesienią 2012 roku.

„Wprost” o Kamilu Durczoku: mobbingował i molestował w redakcji „Faktów”

Zdaniem prawników, których poprosiliśmy o opinię na ten temat, bohaterka artykułu, czując się mobbingowana, powinna w pierwszej kolejności zgłosić do odpowiednich instytucji: Państwowej Inspekcji Pracy lub prokuratury. - Publikowanie takich informacji w mediach jest według mnie bardzo nieprofesjonalne. Jeżeli ktoś czuł się mobbowany przez redaktora Kamila Durczoka, powinien zgłosić określone roszczenia w pozwie skierowanym przeciwko niemu, celem zbadania sprawy przez niezależny niezawisły sąd - uważa Jakub Tarkowski, radca prawny z kancelarii JT.

Z artykułu wynika, że jedynymi dowodami niestosownego zachowania Durczoka są zachowane przez byłą reseracherkę SMS-y do niego, które jednak brzmią dość wieloznacznie (np. „Wpadniesz?”, „Ile mam się o ciebie starać? Staram się już tyle czasu”, „Gwarantuję ci pełną swobodę”) i nie wyczerpują znamion mobbingu. - Analogicznie należy potraktować takie sytuacje, jak wybuchy gniewu, wyzwiska, czy grożenie, że cała redakcja zostanie rozwiązana, o ile mają charakter incydentalny i nie są skierowane do oznaczonych osób - dodaje Sylwia Migdalska, radca prawny z kancelarii Mamczarek i Migdalska.

Zgodnie z paragrafem 2 artykułu 94 Kodeksu pracy mobbing to bowiem „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

- Aby móc zakwalifikować dane zachowanie jako mobbing muszą być kumulatywnie spełnione te przesłanki - podkreśla Sylwia Migdalska, radca prawny z kancelarii Mamczarek i Migdalska. - Istotne znaczenie ma zwłaszcza uporczywość i długotrwałość działań polegających na nękaniu lub zastraszaniu, co należy zawsze indywidualnie oceniać w danej sprawie. Ponadto ocena, czy nastąpiło nękanie i zastraszanie pracownika oraz, czy działania te miały na celu i mogły lub doprowadziły do zaniżonej oceny jego przydatności zawodowej, do jego poniżenia, ośmieszenia, izolacji, bądź wyeliminowania z zespołu współpracowników, musi opierać się na obiektywnych kryteriach - dodaje Migdalska, powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 roku.

Tymczasem w sporach prawnych dotyczących mobbingu zazwyczaj niewiele jest „twardych” dowodów, dlatego pozostaje konfrontowanie relacji uczestników wydarzeń, a więc słowo przeciw słowu. - Najczęściej w takich procesach powództwa opierają się na osobowych źródłach dowodowych (czyli zeznaniach świadków). W przypadku gdy są nimi aktualni pracownicy pozostający nadal w zależności służbowej osoby pozwanej, nietrudno przewidzieć, iż ich wypowiedzi raczej będą oscylować wokół stwierdzeń, iż raczej nie byli świadkami nieprawidłowych zachowań - stwierdza Jakub Tarkowski.

Żona Kamila Durczoka kontra „Wprost”: „psy gończe wykonujące medialną egzekucję” i „prawa ofiar molestowania”

- Proces o mobbing jest zatem od strony powodowej procesem trudnym dowodowo, i należy pamiętać, że to  powód, pracownik uważający się za poszkodowanego, musi wykazać długotrwałe i uporczywe nękanie, za co na pewno nie mogą być poczytane chwilowe złe nastroje szefa, czy jego podniesiony głos - ocenia Tarkowski. - A dochodząc zadośćuczynienia za rozstrój zdrowia, pracownik będzie musiał wykazać, iż był on spowodowany nękaniem w miejscu pracy - dodaje Sylwia Migdalska.

Z tych przyczyn pozwy za mobbing nadal stanowią niewielki odsetek procesów dotyczących prawa pracy. - Ponadto analiza orzecznictwa sądowego wskazuje, iż bardzo często pracownicy nadużywają pojęcia mobbingu i mylą je z innymi zjawiskami występującymi w miejscu pracy - zaznacza Sylwia Migdalska.

- Jeżeli działania noszące znamiona mobbingu wyczerpują również znamiona czynów zabronionych opisanych w kodeksie karnym jak np. zniewaga innej osoby (art. 216 Kodeksu k), groźba karalna (art. 190 kk), stalking (art. 190a kk) organy ścigania wszczynają w tych sprawach postępowanie sprawdzające na wniosek osób pokrzywdzonych z tzw. oskarżenia prywatnego. Sama publikacja informacji, z którymi spotkaliśmy się na przełomie ostatnich dni, nie skłonią organów do wszczęcia postępowania z urzędu - dodaje Jakub Tarkowski.

W drugim z tekstów o Kamilu Durczoku w nowym numerze „Wprost” sugerowany jest sprzyjający mobbingowi system, który dziennikarz miał stworzyć w redakcji „Faktów”: po jego przejściu z TVP jako reasercherki zaczęto zatrudniać głównie kobiety, które elegancko ubierały się do pracy (w przeciwieństwie do pracujących w tej funkcji w TVN24 mężczyzn noszących luźne stroje). Durczok z niektórymi researcherkami chętnie żartował, zapraszał do swojego gabinetu i faworyzował, przy czym szybko zmieniał swoje ulubienice. Wszystkie te informacje pochodzą od wypowiadających się anonimowo byłych lub obecnych pracowników redakcji.

- Należy pamiętać, iż ciążący na pracodawcy obowiązek przeciwdziałania mobbingowi jest obowiązkiem starannego działania, co oznacza, że jeśli w postępowaniu mającym za przedmiot odpowiedzialność pracodawcy z tytułu mobbingu wykaże on, że podjął realne działania prewencyjne, które wykaże przed sądem i potwierdzi ich potencjalną pełną skuteczność, pracodawca może uwolnić się od odpowiedzialności - komentuje Sylwia Migdalska.

Tymczasem kierownictwo TVN miało nie wiedzieć o opisanym we „Wprost” zachowaniu Kamila Durczoka, ponieważ młode researcherki bały się poskarżyć, a inne osoby w redakcji uznały taki system za normę. Dopiero półtora tygodnia temu, po pierwszej publikacji tygodnika na ten temat, zarząd TVN powołał niezależną komisję, która ma zweryfikować pogłoski o mobbingu i molestowaniu w zespole „Faktów”, oraz ogłosił reguły zakazujące działań tego typu (zobacz szczegóły).

TVN musi zmierzyć się z tematem mobbingu, Kamil Durczok nie wyjdzie z tego bez wizerunkowego szwanku (opinie)

Kamil Durczok tydzień temu na antenie TOK FM kategorycznie zaprzeczył, jakoby kiedykolwiek molestował którąś ze swoich podwładnych, chociaż przyznał, że jest cholerykiem i ma ostry styl zarządzania, a ponadto niektóre elementy z jego życia prywatnego mogą wywołać zarzuty molestowania czy mobbingu (więcej o jego wyjaśnieniach). Dziennikarz zapowiedział, że pozwie blogera Matkę Kurkę, który już po pierwszych doniesieniach „Wprost” sprzed trzech tygodni zidentyfikował ich negatywnego bohatera jako Durczoka (więcej na ten temat). Prawdopodobnie szef „Faktów” będzie też procesował się z „Wprost”, także za ubiegłotygodniowy artykuł i fotorelację z mieszkania jego znajomej, w którym oprócz materiałów pornograficznych i być może narkotyków znalazły się rzeczy osobiste dziennikarza (więcej o tym).

Pytani przez nas prawnicy oceniają, że Kamil Durczok ma podstawy do roszczeń wobec „Wprost” na dwóch ścieżkach sądowych. - Fakt naruszenia dóbr osobistych w tym wypadku prawa do prywatności, wizerunku, red. Durczoka jest raczej niezaprzeczalny. Jednocześnie wiemy także, kto owe informacje upublicznił. Sfera naruszeń dóbr osobistych i ustalenia określonego zadośćuczynienia będzie zapewne przedmiotem sporów w postępowaniu cywilnym - prognozuje Jakub Tarkowski. -  Należy jednak wskazać, że także prawo karne penalizuje zachowania naruszające cześć człowieka, a mam tu na myśli ścigane z oskarżenia prywatnego przestępstwa znieważania (art. 214 Kodeksu karnego) lub zniesławienia (216 kk) - dodaje Tarkowski.

- Należy także mieć na uwadze, że w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, iż bezprawne postawienie pracownikowi zarzutu stosowania mobbingu narusza jego dobra osobiste, w tym w szczególności dobre imię. Także inne wypowiedzi przypisujące danej osobie niewłaściwe zachowanie, mogące spowodować utratę zaufania potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, mogą doprowadzić do naruszenia dobrego imienia takiej osoby. W związku z powyższym tego typu artykuł, jak znalazł się we „Wprost” mógłby stanowić podstawę do wystąpienia z pozwem o ochronę dóbr osobistych - ocenia Sylwia Migdalska. - W takim postępowaniu o ochronę dóbr osobistych to pozwany będzie musiał udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami, iż publikacje miały służyć interesowi społecznemu, a przedstawiona przez niego krytyka prasowa była oparta na prawdzie oraz, że materiały do nich zostały przygotowane rzetelnie i starannie. W orzecznictwie wskazuje się nadto, iż sam fakt powołania się przez dziennikarza na cudze wypowiedzi, nawet ze wskazaniem ich źródła nie wyłącza bezprawności działania takiego dziennikarz - dodaje na podstawie wyroków sądowych wydanych w podobnych sprawach w ostatnich latach.