Spłata udziałów w mieszkaniu wolna od podatku

Z wątpliwością co do skutków podatkowych otrzymania spłaty w związku z podziałem spadku zwrócił się do fiskusa podatnik, który wraz z żoną oraz zięciem nabył spadek po zmarłej córce. W skład masy spadkowej wchodziło mieszkanie, którego córka była współwłaścicielem razem ze swoim mężem.

Córka podatnika zmarła w 2015 r., a rok później, w 2016 r. sąd rozstrzygnął sprawę o spadek, dzieląc prawo do połowy mieszkania między jej ojca i matkę oraz męża. Druga połowa mieszkania należy do męża z racji wspólności majątkowej. Czyli w obecnej sytuacji mąż spadkodawczyni ma prawo do  udziałów w mieszkaniu w wysokości ¾, natomiast spadkobiercy – matka i ojciec po ⅛ części każde z nich.

Zięć podatnika w tym roku (tj. dwa lata po śmierci córki podatnika i rok po ogłoszeniu spadku przez sąd) zamierza spłacić teściów w kwocie równej wartości ich udziałów w mieszkaniu i w zamian zostać jedynym właścicielem mieszkania. Czy z punktu widzenia teściów ta transakcja spowoduje powstanie przychodu, od którego będą musieli zapłacić PIT? Zdaniem wnioskującego o interpretację przepisów podatkowych nie.

PIT od sprzedaży udziału w mieszkaniu
Generalną zasadą jest, że odpłatne zbycie m.in. nieruchomości, udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania czy domu oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów rodzi obowiązek zapłaty PIT, o ile:
- nie dochodzi do niego w ramach działalności gospodarczej oraz
- zostało dokonane przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie (art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT).

Pod pojęciem odpłatnego zbycia należy rozumieć nie tylko sprzedaż, czy zamianę, ale każdą czynność prawną, w wyniku której dochodzi do przeniesienia prawa własności nieruchomości, jej części lub udziału w niej za odpłatnością, a więc, co do zasady również odpłatny dział spadku.

Spłata teściów nie będzie odpłatnym zbyciem
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 9 czerwca 2017 r. o sygn. 0111-KDIB-2-2.4011.78.2017.1.KK przychylił się do stanowiska podatnika. Co prawda okoliczność, że podział spadku następuje ze spłatami na rzecz pozostałych spadkobierców powoduje, że umowa ta ma charakter odpłatny. Nie jest to jednak równoznaczne z obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego z tytułu takiego zbycia mieszkania. Jeśli wartość spłaty teściów przez zięcia nie przekracza wartości przysługującego teściom udziału spadkowego, to nie powstaje przychód z odpłatnego zbycia.

Fiskus stwierdził, że w sytuacji, w której spłata jest ekwiwalentna do posiadanego przez podatnika udziału w spadku, podatnik nie uzyskuje w związku z czynnością działu spadku żadnego przysporzenia majątkowego względem odziedziczonej części masy spadkowej. W takim przypadku brak jest podstaw do opodatkowania podatkiem dochodowym kwoty spłaty otrzymanej przez teściów od zięcia.

Moment nabycia spadku przez spadkobierców
Kwestia określenia momentu, w którym spadkobierca nabywa spadek, nie była kluczowa w rozstrzygnięciu fiskusa, choć i tę wyjaśnił. W myśl przepisów Kodeksu cywilnego spadek nabywa się z chwilą otwarcia spadku, a to następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Innymi słowy, z chwilą śmierci należące do zmarłego prawa i obowiązki stają się spadkiem. Z kolei postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają jedynie prawo spadkobiercy do spadku.

W sytuacji, w której spadek przypada kilku spadkobiercom, mamy do czynienia z instytucją działu spadku. Wskutek działu spadku poszczególni spadkobiercy stają się podmiotami wyłącznie uprawnionymi względem przyznanych im praw majątkowych, stanowiących do chwili działu przedmiot wspólności. Na skutek działu spadku następuje konkretyzacja składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom. A dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

W rezultacie w wyniku zniesienia współwłasności (działu spadku) dochodzi więc jedynie do nowego ukształtowania prawa własności poprzez odebranie temu prawu cechy wspólności.